นโยบาย Net Zero 2050 ฝันไกลแต่ไปไม่ถึง?

อีกสิ่งที่ต้องทำคือ ลดการปล่อยก๊าซของภาคอุตสาหกรรม ปัจจุบันการปล่อยมลพิษมีความกระจุกตัวสูง มีเพียง 5% ของโรงงานที่เป็นผู้รับผิดชอบของการปล่อยก๊าซถึง 94% ในอุตสาหกรรมโรงงาน Top 1% ของผู้ปล่อยมลพิษเป็นคนปล่อย 77% ของมลพิษทั้งหมด ในขณะที่สร้างมูลค่าทางตลาดได้ 60% และมีการรับจ้างงานเพียง 41%

สิ่งที่รัฐบาลควรทำคือ ติดตั้ง Emission Trading Scheme (ETS) ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของภาษีคาร์บอน สิ่งนี้คือโครงสร้างที่อำนวยการซื้อ-ขายคาร์บอนเครดิต เป้าหมายคือเพื่อจูงใจให้โรงงานอุตสาหกรรมเปลี่ยนพฤติกรรมมาเป็นอุตสาหกรรมคาร์บอนต่ำ รัฐบาลสามารถเจาะจงไปที่ผู้ปล่อยมลพิษสูงหรือโรงงานใหญ่ๆ ได้ การทำมาตรการลักษณะนี้ นอกจะเป็นการช่วยลดการปล่อยมลพิษของโรงงานใหญ่ๆแล้ว ยังสามารถช่วยลดค่าธุรการและลดค่าใช้จ่ายสำหรับธุรกิจขนาดเล็ก (SMEs) ซึ่งเป็นกลุ่มธุรกิจที่มีการจ้างงานสูงแต่ปล่อยมลพิษในปริมาณที่น้อย

นอกจากนี้รัฐบาลควรมีมาตรฐานการชัดเจนสำหรับการใช้พลังงานในตึก-อาคาร หรือแม้อุปกรณ์ที่ใช้ในบ้านและระดับอุตสาหกรรม และควรสนับสนุนการเงินทั้งในรูปแบบของ Subsidies และให้ดอกเบี้ยต่ำเพื่อช่วยบ้านเรือนและธุรกิจให้สามารถนำเทคโนโลยีประหยัดพลังงานมาใช้ได้

Source: Xavier Cirera and Philip Grinsted (2025) “Fostering Green Technology Adoption. A Toolkit for Policymakers” World Bank.

ไทยขยับ Net Zero เร็วขึ้น 15 ปี ให้ทันเพื่อน

แม้รัฐบาลนี้มีเป้าหมายทำ Net Zero เร็วขึ้น 15 ปี และหวังว่าจะช่วยให้ประเทศไทย ‘เท่าทันโลก’ เพราะเป้าหมายเดิมปี 2065 จะทำให้ไทยบรรลุการเป็น Net Zero ช้ากว่าประเทศอื่นๆ 111 ประเทศ ถึง 11 ปี และมีความเสี่ยงสูงต่อการหลุดวงจรการค้าโลก เพราะประเทศและบริษัทต่างๆ ล้วนมีแนวโนมจะเลือกซื้อสินค้าและบริการเฉพาะจากประเทศและบริษัทที่มีเป้าหมาย Net Zero ไม่ช้าไปกว่าเป้าหมายที่ประเทศหรือบริษัทของตนเองกำหนดไว้

การตั้งเป้า Net zero เร็วขึ้น 15 ปี ของภาครัฐ จะช่วยสนับสนุนให้ภาคเอกชนไทยปรับตัวได้ เท่าทันกับจังหวะก้าวของโลก

แม้เป้าหมายใหม่ Net Zero 2050 จะถือเป็นความก้าวหน้า แต่​ SCB EIC หน่วยงานวิจัยของธนาคารไทยพาณิชย์มองว่า ในระดับโลก ไทยเพียงแค่ “กลับเข้าสู่ มาตรฐานสากล” เช่นเดียวกับ ญี่ปุ่น, สหภาพยุโรป และเวียดนาม ที่ได้ประกาศเป้าหมาย Net zero 2050 ไปก่อนแล้ว การจะทำให้นโยบายนี้สำเร็จจะต้องอาศัยความร่วมมือของทุกภาคส่วนอย่างต่อเนื่อง ภาคเอกชนจะไม่สามารถผลักดันให้เกิดการเปลี่ยนผ่านอย่างลำพังได้ แต่ต้องอาศัยการสนับสนุนอย่างจริงจังจากภาครัฐ

SCB เน้นเอกชนที่ปรับตัวจะได้เปรียบ

SCB EIC มองว่านโยบาย Net zero 2050 จะทำให้อุตสาหกรรมที่ตอบโจทย์การลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกมีแนวโน้มเติบโต จากความต้องการใช้สินค้าและบริการที่จะเพิ่มขึ้น ตัวอย่างอุตสาหกรรมเหล่านี้ได้แก่

1. กลุ่มอุตสาหกรรมที่อยู่ในห่วงโซ่ อุปทานของพลังงานหมุนเวียนและพลังงานสะอาด เช่น โรงไฟฟ้าจากพลังงานแสงอาทิตย์ แผงโซลาร์
2. กลุ่มอุตสาหกรรมที่เกี่ยวเนื่องกับการยกระดับประสิทธิภาพการใช้พลังงาน อาทิ ธุรกิจอิเล็กทรอนิกส์
3. กลุ่มอุตสาหกรรมที่อยู่ในห่วงโซ่อุปทานของรถไฟฟ้า เช่น ผู้ผลิตรถยนต์ไฟฟ้า แบตเตอรี่ สถานีชาร์จ
4. กลุ่มอุตสาหกรรมจัดการของเสีย อาทิ ธุรกิจ Recycle ธุรกิจจัดการขยะและน้ำเสีย
5. กลุ่มอุตสาหกรรม วัสดุฐานชีวภาพ เช่น พลาสติกชีวภาพ
6. กลุ่มอุตสาหกรรมเชื้อเพลิงคาร์บอนต่ำ เช่น ไฮโดเจน เชื้อเพลิงอากาศยานยั่งยืน (Sustainable Aviation Fuel) และ
7. กลุ่มอุตสาหกรรมเทคโนโลยี การดักจับและกักเก็บคาร์บอน (Carbon Capture and Storage หรือ CCS)

กลุ่มอุตสาหกรรมเหล่านี้ จัดอยู่ในกลุ่มอุตสาหกรรมเป้าหมาย New S-Curve ที่รัฐบาลไทยกำลังให้การส่งเสริมอยู่แล้ว ทั้งในส่วนของผู้ผลิตและผู้บริโภค ตัวอย่างเช่น โรงงานผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนและผลิตรถยนต์ ไฟฟ้าจะได้รับยกเว้นภาษีนิติบุคคลเป็นระยะเวลา 8 ปี หรือผู้ซื้อรถไฟฟ้าจะได้รับเงินอุดหนุนจากรัฐบาล 50,000 – 100,000 บาท เป็นต้น

อุตสาหกรรมปล่อยมลพิษเยอะ

ในทางตรงกันข้าม อุตสาหกรรมที่มีการปล่อยก๊าซเรือนกระจกสูง จะต้องเผชิญกับแรงกดดันทั้งจากในประเทศและต่างประเทศ ให้เปลี่ยนผ่านไปสู่เศรษฐกิจคาร์บอนต่ำเร็วขึ้นกว่าเดิม 15 ปี

มาตรการต่าง ๆ ที่ภาครัฐจะเร่งทยอยออกมา เช่น การตั้งเป้าหมายรับซื้อพลังงานหมุนเวียน การเก็บภาษีคาร์บอน และการบังคับใช้ระบบการซื้อขายสิทธิในการปล่อยก๊าซเรือนกระจก (Emission Trading System: ETS) จะสร้างแรงกดดันให้อุตสาหกรรมที่มีการปล่อยก๊าซเรือนกระจกสูง อย่างไรก็ตามอุตสาหกรรมที่ปล่อยมลพิษสูงจะยังสามารถเติบโตต่อได้ หากสามารถปรับตัวให้สอดคล้องกับแนวทางในการมุ่งสู่เศรษฐกิจคาร์บอนต่า อุตสาหกรรมเหล่านี้ได้แก่

• อุตสาหกรรมน้ำมันและก๊าซ
• โรงไฟฟ้าจากเชื้อเพลิงฟอสซิล
• เคมีภัณฑ์
• วัสดุก่อสร้าง (เหล็ก ซีเมนต์)
• อะลูมิเนียม
• ขนส่ง และรถยนต์สันดาปภายใน (รถน้ำมัน) เป็นต้น

ปัจจุบันบริษัทขนาดใหญ่ต่าง ๆ ในไทยได้มีความ พยายามในการปรับตัวบ้างแล้ว ตัวอย่างเช่น บริษัท Gulf Development ผู้ผลิตไฟฟ้ารายใหญ่ในไทย มีการตั้งเป้าบรรลุ Net Zero 2050 และกลุ่ม ปตท. ที่มีการประกาศเป้าหมาย Net Zero 2050 เช่นเดียวกัน ทั้งสองบริษัทใหญ่มีแนวทางในการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกที่เป็นรูปธรรมที่ชัดเจนและเริ่มดำเนินการไปบ้างแล้ว ดังนั้นโจทย์ต่อไปคือการเร่งผลักดันให้ผู้ประกอบการขนาดกลางและเล็กต้อง ปรับตัวเพื่อเดินหน้าเข้าสู่เป้าหมายได้เร็วขึ้นพร้อมกัน

แนวทางของภาคเอกชน

แรงกดดันจากทั้งในและต่างประเทศ ส่งผลให้การลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกกลายเป็นภารกิจที่หลีกเลี่ยงไม่ได้สาหรับธุรกิจที่ต้องการเติบโตอย่างยั่งยืนในระยะยาว โดยผู้ประกอบการสามารถเริ่มต้นได้ผ่านการดำเนินการ 5 ขั้นตอน ดังนี้

1. ประเมินการปล่อยก๊าซเรือนกระจกขององค์กร ขั้นตอนนี้จะทำให้ผู้ประกอบการทราบว่าจะต้องลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกในกิจกรรมไหนในการดำเนินธุรกิจ
2. ตั้งเป้าหมายการปล่อยก๊าซเรือนกระจกขององค์กร ให้สอดคล้องกับแนวปฏิบัติหรือมาตรฐานของอุตสาหกรรม โดยมาตรฐาน SBTi (Science Based Targets initatives) เป็นมาตรฐานการตั้งเป้าหมาย Net Zero ที่มีการใช้อย่างแพร่หลายในระดับสากล
3. ค้นหาเทคโนโลยีและกลยุทธ์ที่จะช่วยการปล่อยก๊าซเรือนกระจก โดยต้องประเมินความคุ้มค่าและความเป็นไปได้ในการนำเทคโนโลยีต่าง ๆ มาประยุกต์ใช้
4. ดำเนินการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก ผ่านการสร้างกลไกในองค์กรที่จะช่วยให้การดำเนินการตามแผนการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกบรรลุผล เช่น การกำหนดค่าตอบแทนของผู้บริหารให้ยึดโยงกับผลการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกขององค์กร
5. ติดตาม ประเมินผลลรายงานผลต่อสาธารณะ เพื่อให้ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียได้ทราบถึงความคืบหน้าในการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกอย่างต่อเนื่อง

รัฐต้องช่วย

กสิกรวิเคราะห์ ไทยต้องลดการปล่อยก๊าซ 10% ต่อปี